" Z DZIEJÓW OŚWIATY W KUROZWĘKACH"
mgr ZBIGNIEW GAJEK
Okazją do powstania niniejszej publikacji była 40. rocznica oddania do użytku budynku Szkoły Podstawowej w Kurozwękach. Dokładne odtworzenie historii oświaty w Kurozwękach napotyka wiele trudności, które spowodowane są brakiem odpowiednich materiałów i publikacji. Książka ta opiera się przede wszystkim na informacjach zawartych w protokołach posiedzeń Rad Pedagogicznych z lat 1950-2004 oraz kronik szkolnych.
Historia oświaty w Kurozwękach sięga XVIII w. Już w 1791 r. w klasztorze w Kurozwękach istniała szkoła dla dzieci, w której za darmo uczył zakonnik. Jako oficjalną datę założenia szkoły przyjmuje się rok 1826. Według nie potwierdzonych do końca źródeł jej budynek prawdopodobnie znajdował się na dzisiejszej ulicy Kościelnej, tuż obok Kościoła. Szkoła korzystała z klasztornej biblioteki, w której znajdowało się 100 dzieł. Językiem wykładowym był język rosyjski. W 1882 r. rosyjski nauczyciel Tarannchin ustąpił miejsca polskiemu nauczycielowi - Zamojskiemu. Język rosyjski nadal pozostał językiem wykładowym, ale oprócz tego dzieci uczyły się również języka polskiego. Za czasów Zamojskiego szkoła była jednoklasowa o trzech oddziałach. Liczba dzieci w szkole sięgała 100.
W 1902 r. kierownictwo szkoły objął zamiłowany pszczelarz Oszywa (Oszyna). W 1904 r. na stanowisko kierownika powrócił Zamojski. Za jego czasów w 1905 r. wybuchł strajk szkolny. Język rosyjski został zastąpiony polskim. W 1906 r. posadę kierownika szkoły objął Andrzej Żak, a w 1913 r. Wojciech Cichy. Rok 1916 przyniósł kolejną zmianę. Cichego zastąpił Antoni Dziewięcki. W następnym roku w szkole pracowało już dwóch nauczycieli, jako że zatrudniono panią Kuszewską. Ponieważ w budynku szkolnym była tylko jedna sala lekcyjna, na drugą wynajęto lokal w Rynku. W 1920 r. Kuszewska na własną prośbę została przeniesiona do Warszawy. Jej miejsce zajęła Eliza Guse. Klasę przeniesiono do Zagród, a następnie do budynku remizy strażackiej w Kurozwękach. Ponieważ liczba dzieci stale wzrastała, postanowiono utworzyć trzecią klasę. W związku z tym, w 1925 r. zatrudniono nowego nauczyciela Franciszka Batora. Lekcje III klasy odbywały się u Michała Stańczaka w Rynku. Po roku pracy Bator awansował na kierownika szkoły w Budziskach. 15.08.1926 r. w jego miejsce zatrudniona została Maria Skrodzka. Klasa uczyła się początkowo w budynku ochronki, potem przeniesiono ją do remizy. W tym samym roku uruchomiono bibliotekę uczniowską, której kierownikiem została Maria Skrodzka.
W 1927 r. szkoła znowu powiększyła się o jedną klasę. Zatrudniono więc nowego nauczyciela pana Boronia. Klasa uczyła się u pana Kilijanka, później przeniesiono ją do gmachu remizy strażackiej.
Z inicjatywy kierownika A. Dziewięckiego zostały zorganizowane kursy dokształcające dla dorosłych, na których wykładowcami byli wszyscy nauczyciele szkoły w Kurozwękach. W 1927 r. dzieci ze szkoły wyjechały na wycieczkę do Krakowa i Wieliczki. Opiekunami byli Eliza Guse i pan Boroń. W latach następnych młodzież zwiedzała Ujazd, Sandomierz i Góry Świętokrzyskie.
W 1930 r. z nakazu władz szkolnych uruchomiono V klasę. Wychowawczynią została Anna Kosowska. Ponieważ szkoła w Kurozwękach była jedyną z wyżej zorganizowanych szkół w gminie, dlatego od V klasy uczęszczały do niej dzieci z terenu całej gminy i Oględowa. Liczba uczniów wzrosła do 280. Zaczęły funkcjonować w szkole różne organizacje, takie jak: Liga Ochrony Przyrody Polskiej, Związek Harcerstwa Polskiego, Polski Czerwony Krzyż (opiekun Guse), Powszechna Kasa Oszczędności i gmina szkolna (opiekun Boroń). Od klasy piątej wprowadzono naukę języka obcego. Przedmiot ten przez 6 lat prowadziła Guse. Poza pracą w szkole pan Boroń i pani Kosowska społecznie prowadzili Koło Ubezpieczeń Wiejskich, a pani Skrodzka Stowarzyszenie Katolickie. W 1934 r. Boroń na własne żądanie przeniesiony został do Oględowa, a jego miejsce zajęła pani, Sokołowska, która po roku pracy została zastąpiona przez pana Putałę.
W 1937 r. nastąpiła zmiana na stanowisku kierownika szkoły. Pana A. Dziewięckiego zastąpił Jan Massajada. W następnym roku Putała przeniesiony został do Korzenna na stanowisko kierownika szkoły. Zatrudniono Helenę Schenerównę i Józefę Massajadową. Liczba uczniów wzrosła do 300.
W 1939 r. Helena Schenerówna odeszła do Złotej, a na jej miejsce przyjęto panią Jurkową. W listopadzie tegoż roku władze niemieckie zwolniły pracujące mężatki, a więc Massajadową i Jurkową. Ich miejsce zajęli Jan Skrzypek (od 1.12.1939 r.) i Szewczyk (od 1.01.1940 r.). Z początkiem 1940 r. z nakazu władz okupacyjnych usunięto ze szkoły wszystkie starsze dzieci spoza terenu szkoły i dzieci żydowskie. Liczba uczniów spadła więc do 240. Marię Skrodzką przeniesiono do Kotuszowa, zlikwidowano bibliotekę uczniowską, a książki wywieziono. Rok następny znowu przyniósł redukcję etatów. Elizę Guse, z powodu znajomości języka niemieckiego, przeniesiono do Inspektoratu Szkolnego w Busku-Zdroju.
W 1942 r. Skrzypek zostaje kierownikiem szkoły w Holendrach, a na jego miejsce z Kotuszowa wraca Skrodzka. W tymże roku władze niemieckie zarekwirowały wszystkie trzy klasy w remizie, tak, że nauka odbywała się w trzech, a później w dwóch klasach na zmianę.
W okresie okupacji Maria Jarema prowadziła tajne nauczanie w klasie V i VII. Do przedmiotów, których nie wolno było wykładać w szkołach należały: język polski, geografia i historia.
11.08.1944 r. Kurozwęki w wyniku działań wojennych zostały zbombardowane, a przez kolejne pięć miesięcy przebiegała tutaj linia frontu. Ludność została wysiedlona. Szkołę wraz ze wszystkimi zbiorami i sprzętami spalono. Po przełamaniu frontu przez wojska radzieckie ludność stopniowo powracała do swoich domów lub do tego, co z nich pozostało.
W miarę powrotu ludności, szkoła ponownie została zorganizowana w ochronce u Sióstr Miłosierdzia w szpitalu. Organizowaniem szkoły, mimo ciężkich warunków powojennych, zajął się jej nowy kierownik Jan Taraska. Nauka została wznowiona 12.03.1945 r. Liczba dzieci wynosiła 80. 1.05.1945 r. z wysiedlenia powróciła Maria Skrodzka i objęła stanowisko nauczycielki. 25.05.1945 r. zostali zatrudnieni M. i A. Gałgowscy. W sumie szkoła miała już czterech nauczycieli, a liczba dzieci oscylowała wokół 100.
Z inicjatywy kierownika szkoły zostały zorganizowane kursy dla dorosłych, w których brało udział 30 uczestników. 15 lipca 1945 r. wszyscy biorący w nich udział złożyli przed Państwową Komisją Egzaminacyjną egzamin pełnej szkoły powszechnej.
1.09.1946 r. naukę rozpoczęło 280 uczniów. Władze szkolne przemianowały szkołę w Kurozwękach na zbiorczą.
W tym samym roku powstała myśl zbudowania nowej szkoły. W tym celu doszło do porozumienia z miejscowym księdzem proboszczem Antonim Zmysłowskim. 25.02.1946 r. w kancelarii Zarządu Gminnego w Kurozwękach podpisano umowę pomiędzy Urzędem Parafii w Kurozwękach a Gminną Radą Narodową. W umowie tej obydwie strony wyraziły zgodę, aby plac o powierzchni 900 m2 i gruzy dawnej spalonej szkoły, która znajdowała się obok Kościoła, zostały zamienione na plac o powierzchni 11 200 m2 przy dzisiejszej ulicy Szydłowskiej. Na placu tym w 1947 r. została wybudowana systemem barokowym szkoła o czterech salach lekcyjnych, kancelarią i korytarzem. 14.09.1947 r. Została ona uroczyście poświęcona przy współudziale Inspektora Szkolnego i miejscowego społeczeństwa.
